1941. godine
oko 1.500 jevrejskih i romskih zatočenika
muškarci streljani u Zasavici, žene deportovane na Sajmište
Jevrejska zajednica u Šapcu je u periodu između dva svetska rata imala između 70 i 80 članova. Više od 1000 jevrejskih izbeglica iz Srednje Evrope, u bekstvu od nacističkih progona, a čije je putovanje ka Palestini zaustavljeno u Kladovu, dobilo je 1940. godine utočište u gradu na Savi. Jevreji iz takozvanog „Kladovo transporta” bili su tu naseljeni u improvizovanom smeštaju, zgradama nekadašnjeg mlina u ulici Janka Veselinovića i u magacinima koji su se nalazili na kraju Pop Lukine ulice, dok je deo ovih izbeglica uspevao da nađe i privatan smeštaj u gradskim kućama.
Aprilskim ratom 1941. godine nastupio je novi period neizvesnosti. Uspostavljanjem nemačke okupacione vlasti u Šapcu, usledio je niz antisemitskih mera, obeležavanje svih Jevreja, ali i Roma, zabrana rada u državnim i drugim službama, zatvaranje radnji, ograničavanje kretanja i prinudni rad. U julu prve ratne godine, došlo je do interniranja jevrejskog življa u logor na samoj obali Save, koji su nemačke vlasti osnovale upravo za njih. Jedan mali deo jevrejskih izbeglica je do nemačke okupacije uspeo da nastavi svoje putovanje ka Palestini, ali se ipak više od hiljadu ljudi, računajući i šabačke Jevreje našlo zatočeno u logoru. On je bio smešten na mestu nekadašnjih baraka u kojima se nalazilo artiljerijsko oružje jugoslovenske vojske. Logorom su upravljali Nemci dok su se među stražarima mogli naći i folksdojčeri. U logoru, opasanom bodljikavom žicom, nalazilo se šest baraka, u veoma lošem stanju, predviđenih za smeštanje više stotina zarobljenika, kao i nekoliko pomoćnih zgrada. Zatočeni Jevreji su bili primoravani da obavljaju teške poslove u samom gradu, a zatim se vraćali u logor gde su boravili u nehumanim uslovima, suočavajući se sa oskudicom hrane, lošom higijenom i bolestima.
Ustanak protiv nemačkih okupacionih vlasti u septembru 1941. godine i napad na Šabac, uslovio je donošenje odluke o pojačanoj nemačkoj represiji nad stanovništvom sa teritorije Šapca i okoline. Krajem septembra 1941. godine izvršena je jedna od najbrutalnijih mera odmazde, poznata kao „krvavi marš . Muško šabačko stanovništvo između 14 i 70 godina, kao i Jevreji i Romi, iz logora na Savi, bili su primorani da, uz batinanja i mučenja, pretrče 23 kilometra do logora koji se nalazio kod sela Jarak u Sremu. Oni koji nisu mogli da izdrže marš do kraja, pogubljeni su, a ostali su nakon par dana vraćeni u grad, gde su smešteni u novi šabački logor na Senjaku. Muško jevrejsko stanovništvo je par dana nakon toga vraćeno u logor na Savi. U skladu sa aktuelnom nemačkom politikom kaznenih mera, kao odmazda za 21 stradalog nemačkog vojnika polovinom oktobra 1941. godine doneta je odluka o streljanju 2100 Jevreja i Roma. Tako su muški Jevreji iz logora na Savi, šabački Romi i poneki Srbin iz Šapca i okoline 12. i 13. oktobra streljani u selu Zasavica u Sremu, dok su ostali taoci uzeti iz logora Topovske šupe u Beogradu. Prema jugoslovenskim posleratnim podacima, nastalim po obavljenoj ekshumaciji masovne grobnice u Zasavici, utvrđena je cifra od 868 žrtava. Nakon masakra, u logoru na Savi ostale su samo Jevrejke sa decom. Početkom 1942. godine žene i deca su prebačeni u Rumu, odakle su umorni i gladni, po hladnoći, primorani da pešače do logora na Starom sajmištu. Iste godine oni su pogubljeni u dušegupkama. Logor na Savi opstao je do 19. septembra 1944. godine i do tada je funkcionisao kao privremeni logor za zarobljenike sa područja Bosne i Podrinja.
Literatura: Jaša Romano, Jevreji Jugoslavije 1941-1945, Beograd 1980, Stanoje Filipović, Logori u Šapcu, Novi Sad 1967, Miloš Jevtić (ur.), Šabac i Jevreji u susretu, Šabac 2003, Milica Mihailovic (ur.), Kladovo transport: zbornik radova sa okruglog stola, Beograd 2002, AJ (Arhiv Jugoslavije), 110 (Državna komisija za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača, F-908, 1033-1035).
